Ь góp ph¥n giúp nhæng bÕn ð÷c chßa có d¸p làm quen v¾i h® th¯ng các khái ni®m c± v« thª thÑ, tß¾c hi®u và chÑc quan..., chúng tôi viªt thêm l¶i chú ng¡n ngüi · cu¯i sách này. Xin ðßþc lßu ý bÕn ð÷c hai ði«u. Mµt là thª thÑ, tß¾c hi®u và chÑc quan m²i th¶i mµt khác, vì v§y, l¶i chú dß¾i ðây chï ðúng v¾i riêng tri«u Lý mà thôi. Hai là l¶i chú v« các khái ni®m ðßþc s¡p xªp theo v¥n A, B, C... Ngay sau tên cüa các khái ni®m là s¯ thÑ tñ cüa các giai thoÕi ðßþc ð£t trong ngo£c ð½n. Làm nhß v§y, ¡t là bÕn ð÷c s¨ có ph¥n ti®n lþi h½n khi mu¯n tra ngßþc tr· lÕi, tìm v¸ trí sØ døng cø th¬ cüa các khái ni®m này trong sách.
Ðây chï m¾i là nhæng gì giän lßþc nh¤t. Nªu mu¯n giäi nghîa mµt cách th§t ð¥y ðü, thiªt nghî là phäi soÕn hÆn mµt bµ t× ði¬n riêng.
(empty)
Bách Tính (44): Nguyên nghîa, bách là tråm, tính là h÷, bách tính nghîa là tråm h÷, nhßng · ðây, bách là t× ß¾c l®, chï s¯ r¤t nhi«u. ÐÕi ð¬, bách tính nghîa là dân kh¡p thiên hÕ, nhæng ng߶i không có chÑc danh gì.
Bän kÖ (1): Sách ÐÕi Vi®t SØ Ký Toàn Thß g°m hai ph¥n chính. Ph¥n thÑ nh¤t g°m nåm quy¬n, chép sØ nß¾c nhà t× th¶i H°ng Bàng ðªn loÕn 12 sÑ quân. Ph¥n này g÷i là ngoÕi kÖ. Ph¥n thÑ hai g°m 19 quy¬n, chép sØ nß¾c nhà t× th¶i Ðinh Tiên Hoàng ðªn nåm 1675. Ph¥n này g÷i là bän kÖ.
Bªn Tri«u Ðông (47): Tên mµt bªn sông · Thång Long. Bªn này n¢m · phía nam sông H°ng.
Cân Xa (47): Tên mµt loÕi xe nhö cüa vua, dùng ð¬ chÕy trong khu vñc c¤m thành. Xe gi¯ng hình chæ cân (có nghîa là cái khån) nên g÷i là cân xa. Xe th߶ng có mµt ngña kéo.
Công Chúa (50): tß¾c hi®u ban cho con gái cüa vua (và cä ch¸ gái, em gái cüa vua næa). Tuy nhiên, trong l¸ch sØ nß¾c ta, cûng có nhæng ng߶i ðßþc g÷i là công chúa nhßng không phäi là con vua, ví dø: Thánh Thiên công chúa, Bát Nàn công chúa, Lê Chân công chúa... (th¶i Hai Bà Trßng). Ðó chï là tß¾c hi®u cao quý mà Hai Bà phong cho nhæng ng߶i con gái tài giöi mà thôi.
CØa ÐÕi Thành (47): Tên cØa. CØa này n¢m trong khu vñc c¤m thành Thång Long, nay không còn næa.
CØa Vi®t Thành (28): Tên cØa. CØa này n¢m trong khu vñc c¤m thành Thång Long, nay không còn næa.
CØa Thiên Thu (48): Tên cØa. CØa này n¢m trong khu vñc c¤m thành Thång Long, nay không còn næa.
CØu Ph¦m (11): Quan chÑc xßa ðßþc chia làm chín b§c khác nhau, theo thÑ tñ trên xu¯ng thì cao nh¤t là nh¤t ph¦m và th¤p nh¤t là cØu ph¦m. M²i b§c lÕi chia làm hai hÕng cao th¤p khác nhau, cao là chánh, th¤p là tòng (nhß nh¤t ph¦m thì có chánh nh¤t ph¦m và tòng nh¤t ph¦m; xu¯ng ðªn cØu ph¦m thì có chánh cØu ph¦m và tòng cØu ph¦m), cho nên, nói chín b§c mà thñc là có ðªn 18 b§c.
Chân LÕp (27): Tên qu¯c gia. Th¶i c± ðÕi, Chân LÕp là mµt trong nhæng qu¯c gia l¾n · Ðông Nam Á. Sau, b·i nhi«u biªn c¯ khác nhau, lãnh th± Chân LÕp b¸ thu h©p. Mµt trong nhæng ph¥n lãnh th± cüa c¯ qu¯c Chân LÕp là nß¾c Campuchia ngày nay.
Ch¤n Vi (48): N½i các quan ki¬m tra ð¬ chïnh t« y phøc trß¾c khi vào ch¥u vua ho£c làm vi®c trong tri«u ðình.
Châu Møc (42): Ng߶i giæ chÑc vø ðÑng ð¥u mµt châu. Châu là ð½n v¸ hành chính, quy mô l¾n nhö m²i th¶i mµt khác, riêng dß¾i th¶i Lý, c¤p châu cûng g¥n nhß c¤p huy®n ngày nay.
Chi H§u Nµi Nhân (15): tên chÑc quan. ChÑc này th߶ng là do hoÕn quan ðäm trách, giúp vua lo vi®c nµi cung.
Chiêm Thành (16): Tên qu¯c gia, t°n tÕi t× cu¯i thª kÖ thÑ II ðªn cu¯i thª kÖ thÑ XVII. Lãnh th± cüa c¯ qu¯c Chiêm Thành v« ðÕi th¬, tß½ng Ñng v¾i khu vñc t× Quäng Bình ðªn Bình Thu§n cüa nß¾c ta ngày nay.
Chính Biên (21): Tên sách. Ðây là sách Khâm иnh Vi®t SØ Thông Giám Cß½ng Møc. Sách này g°m hai ph¥n chính. Ph¥n ð¥u chép sØ nß¾c nhà t× kh·i thüy ðªn loÕn 12 sÑ quân, có tên chung là Ti«n biên. Ph¥n sau chép sØ nß¾c nhà t× Ðinh Tiên Hoàng ðªn khi Gia Long lên ngôi, có tên chung là Chính biên. Sách ÐÕi Nam Thñc Løc cûng chia làm hai ph¥n Ti«n biên và Chính biên, nhßng phân kÏ giæa hai ph¥n này hoàn toàn khác.
Chính Thü Chi H§u (51): Tên chÑc quan. ChÑc này th߶ng do hoÕn quan ðäm trách, cùng v¾i các hoÕn quan khác, lo giúp vua các vi®c · nµi cung.
Tuy nhiên, Tr¥n Cänh lúc này m¾i 8 tu±i, cûng coi nhß mµt hoÕn quan ð£c bi®t, ðßþc Tr¥n Thü е b¯ trí giæ chÑc này, c¯t ð¬ có c½ hµi giành ngôi v¾i h÷ Lý.
Chu Công Ðán (5): Ng߶i ð¶i Chu (Trung Qu¯c), con cüa vua Chu Vån Vß½ng, ông là ng߶i ðã ð¸nh ra chª ðµ l nhÕc và ð£t ra các nghi thÑc v« quan, hôn, tang, tª. Chu Thành Vß½ng lên ngôi lúc còn nhö tu±i, Chu Công Ðán (v×a là ðÕi th¥n, lÕi cûng v×a là chú ruµt) giæ quy«n nhiªp chính. Hai ng߶i em cüa Chu Công Ðán là Quän và Thái ghen tÜ, gièm pha Chu Công Ðán, r°i n±i loÕn, b¸ Chu Công Ðán d©p tan. Sau, Chu Thành Vß½ng ðã trß·ng thành, ðü sÑc ð¬ tr¸ nß¾c, Chu Công Ðán trao trä m÷i quy«n bính cho vua. Vì l¨ ðó, Chu Công Ðán r¤t ðßþc Nho gia ca ngþi.
Chu Thành Vß½ng (5): Mµt trong nhæng vua cüa nhà Chu (Trung Qu¯c), ng߶i ðßþc chú ruµt là Chu Công Ðán hªt lòng bäo v®.
Back to main index
Back
to C index
ÐÕi Liêu Ban (43): Nguyên nghîa là hàng các quan l¾n, nhßng dß¾i tri«u Lý, ðÕi liêu ban là mµt ngÕch quan cüa tri«u ðình. M²i vua Lý có mµt quy ð¸nh riêng ð¬ c¤t nh¡c quan cho vào ðÕi liêu ban, nhßng nói chung, ðó là chÑc l¾n cüa tri«u ðình.
Ði®n hÕ (5): Nguyên nghîa là · dß¾i cái nhà to l¾n trong cung, nhßng ðây là t× tôn xßng. Xßa, các v¸ hoàng tØ, thái tØ và các b§c vß½ng tß¾c ð«u ðßþc quan lÕi g÷i là ði®n hÕ.
Ði®n Ti«n Chï Huy SÑ (42): ChÑc quan võ n¡m quy«n chï huy lñc lßþng c¤m quân (là ð½n v¸ ch¸u trách nhi®m bäo v® hoàng thành và bäo v® nhà vua).
Ðô Ng÷c Giai (28): Tên mµt bµ ph§n cüa lñc lßþng c¤m quân. Chï huy m²i ðô là mµt chÑc höa ð¥u.
Ðô Quan Lang Trung (39): ChÑc võ quan, làm vi®c trong c½ quan quân sñ cüa tri«u ðình nhà Lý. Th¶i này, chÑc ðô quan lang trung r¤t tr÷ng, nhßng v« sau, ð¤y chï là chÑc tÕp vø.
Ðô Quäng Vû (28): Tên mµt bµ ph§n cüa lñc lßþng c¤m quân, do chÑc höa ð¥u chï huy.
Ðô Th¯ng (9): ChÑc võ quan cao c¤p, n¡m quy«n th¯ng lînh các ðÕo binh mã cüa tri«u ðình khi nß¾c nhà vô sñ.
Ðô Th¯ng Thßþng Tß¾ng Quân (6): ChÑc ðô th¯ng hàm thßþng tß¾ng.
Ðông Cung Thái TØ (30): Nhà vua th߶ng cho thái tØ ra · cung ði®n phía ðông, cho nên thái tØ th߶ng ðßþc g÷i là Ðông cung thái tØ.
Ð߶ng Thái Tông (5): Vua thÑ hai cüa nhà Ð߶ng (Trung Qu¯c). Ð߶ng Thái Tông tên th§t là Lý Thª Dân, làm vua 22 nåm.
(empty)
Gia Cát Vû H¥u (35): TÑc Kh±ng Minh Gia Cát Lßþng, quân sß cüa Lßu B¸ (ng߶i Trung Qu¯c th¶i Tam Qu¯c). Ông là nhân v§t n±i tiªng mßu tài.
Gián Ngh¸ ÐÕi Phu (35): ChÑc quan l¾n, lo giäi quyªt nhæng công vi®c th߶ng trñc cüa tri«u ðình. Hai nhi®m vø chính cüa chÑc này là: v×a làm vi®c chÑc ph§n, v×a lo can gián nhà vua khi xét th¤y c¥n. Sau, chÑc này chï là hß hàm dành ð¬ ban t£ng cho nhæng v¸ quan cß½ng trñc.
Gián ngh¸ ðÕi phu g°m hai ng߶i là: Tä Gián ngh¸ ðÕi phu và Hæu Gián ngh¸ ðÕi phu.
Häi „p (50): Tên ¤p, nay thuµc Nam Hà. Фy là n½i phát tích cüa h÷ Tr¥n.
Hán Vån Ъ (22): Miªu hi®u cüa mµt trong nhæng vua Trung Qu¯c th¶i Ti«n Hán (208 trß¾c CN ðªn 08 sau CN). Hán Vån Ъ tên th§t là Lßu H¢ng, làm vua 22 nåm.
Hành Lang Tä Hßng Thánh (28): Tên mµt hành lang khu vñc c¤m thành Thång Long. Nay không còn næa.
Höa Ð¥u (28): ChÑc võ quan, chï huy mµt bµ ph§n cüa c¤m quân. ChÑc này n¢m dß¾c quy«n cüa Ði®n ti«n chï huy sÑ.
Hoàng H§u (16): Tß¾c hi®u cao nh¤t ban cho vþ cüa vua. Th߶ng thì trong s¯ các vþ cüa vua, chï có mµt ng߶i ðßþc ban tß¾c hi®u này. Tuy nhiên, t× th¶i Lý tr· v« trß¾c, có khi trong mµt tri«u vua mà có ðªn nåm bäy hoàng h§u, ngßþc lÕi, th¶i Nguyn s½, tri«u ðình không ban tß¾c hi®u này cho ai cä.
Hoàng TØ (15): Con trai ðßþc th×a nh§n cüa vua.
Ho¢ng Dß½ng Ph§t Pháp (37): Làm cho Ph§t pháp töa rµng ðªn · kh¡p n½i n½i.
Hæu Ty (10): Mµt trong hai ban (tä, hæu) tùy tùng nhà vua m²i khi vua xu¤t hành. Th¶i Lý, tùy theo tính ch¤t cüa các cuµc xu¤t hành mà nhà vua có th¬ huy ðµng quan chÑc nào ð¬ sung vào hai ban này.
Back to main index
Back
to H index
(empty)
Khu M§t SÑ (42): Th¶i Lý, nhæng quan vån cüa tri«u ðình, trông coi các vi®c thuµc v« dân sñ thì g÷i là khu m§t sÑ. ÐÑng ð¥u các khu m§t sÑ là hai chÑc tä hæu khu m§t sÑ.
Khu¤t Nguyên (44): Thi hào Trung Qu¯c ð¶i Chiªn qu¯c, t×ng làm quan cho nß¾c S·. Chán cänh nß¾c suy, vua ngu t¯i mà kë hi«n tài nhß mình thì không ðßþc dùng ðªn, ông tr¥m mình · sông M¸ch La. Tøc cúng m°ng 5 tháng 5 là cúng Khu¤t Nguyên.
Khu¤t Nguyên là tác giä cüa "Ly tao" b¤t hü.
Kinh Sß Lßu Thü (9): V¸ quan ðßþc vua üy thác vi®c trông coi kinh thành khi vua có vi®c phäi xu¤t hành khöi kinh ðô.
Kinh Thi (41): Mµt trong 5 bµ kinh ði¬n cüa Nho h÷c. Nåm bµ ðó g÷i là Ngû kinh. Ngû kinh g°m: Kinh Thi, Kinh Thß, Kinh L, Kinh D¸ch và Kinh Xuân Thu. Kinh Thi thñc ch¤t là t§p tuy¬n lña ca dao cüa Trung Qu¯c th¶i c± ðÕi.
LÕi Bµ Thßþng Thß (43): Ng߶i ðÑng ð¥u bµ LÕi. Bµ LÕi là bµ chuyên trách vi®c tuy¬n lña, ð« xu¤t và quän lý h° s½ v« vi®c thång ho£c giáng chÑc cüa các quan.
Li®t H¥u (48): Th¶i Lý, ðây là chÑc tÕp d¸ch cüa tri«u ðình.
Linh Cæu (6): Quan tài ð¬ thi th¬ ng߶i chªt.
Mu²m (40): Là cây ån trái, gi¯ng nhß cây xoài · phía Nam nhßng trái nhö, khi chín thì chua h½n.
Nhà Hán (32): Tên mµt tri«u ðÕi cüa Trung Qu¯c. Nhà Hán g°m Tây Hán (hay Ti«n Hán), t°n tÕi t× nåm 208 trß¾c công nguyên ðªn nåm 08 sau công nguyên, m· ð¥u là Hán Cao T± (Lßu Bang), sau là H§u Hán (hay Ðông Hán) t°n tÕi t× nåm 25 ðªn 220, m· ð¥u là Hán Quang Võ (Lßu Tú). Giæa hai tri«u Hán là tri«u Tân chï t°n tÕi vön v©n 17 nåm (08-25).
Nhà Thß½ng (32): Cûng g÷i là nhà Ân, tên mµt tri«u ðÕi c± ðÕi cüa Trung Qu¯c, niên ðÕi danh nghîa là 1783 ðªn 1135 trß¾c công nguyên, m· ð¥u nhà Thß½ng là vua Thành Thang.
Ngày Qu¯c KÜ (7): Ngày gi² cüa nhà vua. Ðây chï ngày gi² vua Lý Thái T± (m¤t ngày 3 tháng 3 nåm 1028).
Nguyên Phi (30): Nguyên là ð¥u, ðÑng ð¥u, phi là tß¾c hi®u vua ban cho nhæng ng߶i vþ · hàng thÑ hai. Nguyên phi là tß¾c hi®u ng߶i ðÑng ð¥u hàng thÑ hai cüa vþ vua.
Ngñ Næ (50): Nguyên nghîa là ng߶i ðàn bà cüa vua, nhßng ðây là tß¾c hi®u th¤p nh¤t mà nhà vua ban cho ng߶i làm vþ cüa mình.
Nhß Nguy®t (18): Tên ðoÕn sông C¥u, t× thôn Nhß Nguy®t (xã Tam Giang, huy®n Yên Phong, tïnh Hà B¡c) ðªn Phä LÕi (tïnh Häi Hßng). Th¶i Lý, th¶i Tr¥n, ðoÕn sông C¥u này cûng còn g÷i là sông Phú Lß½ng hay sông Nam иnh. Nay, Nhß Nguy®t là tên thôn, cûng là tên mµt bªn ðò.
Núi Bång S½n (6): — xã Dß½ng S½n, huy®n Ho¢ng Hóa, tïnh Thanh Hóa. Ðây là quê cüa Lê Phøng Hi¬u, ng߶i có công d©p loÕn tam vß½ng nåm 1028.
Back to main index
Back
to N index
(empty)
Phép Giáng H± (37): Phép thu§t làm cho h± phäi vâng l¶i mà không c¥n phäi m¤t công hu¤n luy®n lâu ngày, cûng không c¥n dùng mµt sÑc mÕnh nào cä.
Phi, T¥n (9): Tß¾c hi®u hàng thÑ hai (phi) và hàng thÑ ba (t¥n) cüa vþ vua.
Phø Qu¯c Thái Phó (42): Thái phó là mµt trong tam thái, g°m có thái sß, thái phó và thái bäo. Trong hàng quan lÕi, tam thái là l¾n h½n cä. T× nåm 1028, nªu con gái cüa các b§c tam thái mà ðßþc tuy¬n vào cung r°i ðßþc sách phong làm hoàng h§u, thì b§c tam thái ðó ðßþc gia phong thêm hai chæ phø qu¯c. Ðây Ðàm Dî Mông có con là hoàng h§u cüa vua Lý Cao Tông nên ðßþc phong là phø qu¯c thái phó.
Ph߶ng Trò (44): Chï chung nhæng ng߶i chuyên hát xß¾ng và din tu°ng thu· xßa.
Quán Vû Sß (48): Tên mµt ð¸a ði¬m làm vi®c cüa các quan · trong kinh thành. Nay không còn næa.
Qu¯c TØ Giám (22): C½ quan chuyên trông coi Vån Miªu và hu¤n luy®n con em quý tµc h÷c t§p. Trông coi vån Miªu thì có quan tri giám tª tØu. Trông coi vi®c hu¤n luy®n (k¬ nhu mµt tr߶ng h÷c ð£c bi®t cüa con em quý tµc) thì có quan qu¯c tØ tß nghi®p.
(empty)
Sách Phong (50): Trong vi®c phong tß¾c hi®u cho thân nhân, nªu ng߶i ðßþc phong mà v« thª thÑ, h÷ · vai dß¾i cüa vua thì vi®c phong ¤y g÷i là sách phong.
Sông C¥u (18): Con sông chäy qua các tïnh Hà B¡c, Häi Hßng.
S· Ðoän (40): M£c yªu, m£t d·, ch² non kém, ch² hÕn chª...
Tä Hßng Vû (25): Tên ð½n v¸ quân ðµi th¶i Lý.
Tä Vû Ti®p (25): Tên ð½n v¸ quân ðµi th¶i Lý.
TÕ Ty (29): Tên chÑc quan th¶i Lý, nay chßa rõ là chÑc gì.
Tång Phó (38): Th¶i Lý, trong tri«u ðình có mµt ngÕch quan riêng cho các nhà tu hành Ph§t giáo, ðó là Tång quan. Ng߶i ðÑng hàng thÑ hai trong ðµi ngû Tång quan thì g÷i là Tång phó.
Tên Thøy (1): Tên cüa ng߶i s¯ng ð£t cho ng߶i ðã khu¤t, có ý nghîa t±ng kªt ph¦m ch¤t chung cüa ng߶i ðã khu¤t ðó.
T¬ Tß¾ng (31): ChÑc quan ð¥u tri«u, giúp vua ði«u khi¬n nhæng hoÕt ðµng chung cüa tri«u ðình.
T¸ch Ði«n (10): Th¶i Lý, ðó là ruµng mà h¢ng nåm, nhà vua ðªn ð¬ làm l tñ mình ði cày.
Tiên Ъ (5): Vua ð¶i trß¾c, tÑc vua ðã khu¤t.
Tß¾c H¥u (6): Hoàng ðª th߶ng phong tß¾c hi®u cho thân tµc và quan lÕi theo sáu b§c cao th¤p khác nhau, ðó là Vß½ng, Công, H¥u, Bá, TØ và Nam. M²i b§c lÕi còn chia làm hÕng trên hÕng dß¾i næa.
Trß½ng Hát (18): Tß½ng truy«n, Trß½ng Hát cùng v¾i anh là Trß½ng H¯ng ð«u là tùy tß¾ng cüa Tri®u Vi®t Vß½ng (Tri®u Quang Phøc). Khi Lý Ph§t TØ ðánh Tri®u Quang Phøc (nåm 571) ð¬ thâu tóm t¤t cä quy«n hành v« mình, hai anh em Trß½ng H¯ng và Trß½ng Hát, ng߶i thì tñ tØ, ng߶i thì tr¯n vào núi. Trß½ng H¯ng sau ðßþc phong là ÐÕi Ðß½ng Giang Ðô Hµ Qu¯c Th¥n Vß½ng còn Trß½ng Hát thì ðßþc phong là Ti¬u Ðß½ng Gian Ðô Hµ Qu¯c Th¥n Vß½ng, ð«n th¶ hai ng߶i ðßþc l§p nhi«u n½i · tïnh Hà B¡c ngày nay.
Thái H§u (17): Tß¾c hi®u vua tôn phong cho thân mçu cüa mình. Tuy nhiên, trong l¸ch sØ Vi®t Nam, không phäi thân mçu nào cüa vua cûng ð«u ðßþc tôn phong tß¾c hi®u này.
Thái Miªu (27): Miªu th¶ các b§c tiên t± cüa nhà vua.
Thái Phi (17): Bà phi cüa vua cha.
Thái Phó (27): Mµt trong tam thái, g°m thái sß, thái phó và thái bäo. (Xem thêm Phø qu¯c thái phó.)
Thái TØ (5): Tß¾c hi®u cao nh¤t cüa con trai vua. Khi vua m¤t, thái tØ s¨ lên n¯i ngôi. Thái tØ th߶ng là con trß·ng, nhßng trong l¸ch sØ nß¾c ta, r¤t nhi«u thái tØ không phäi là con trß·ng, mà th§m chí là em, ho£c giä là cháu cüa vua.
Thái Úy (28): ChÑc võ quan cao c¤p, ngang v¾i Thái phó trong hàng quan vån. Khi thái úy kiêm chÑc t¬ tß¾ng thì g÷i là thái úy phø qu¯c.
Tham Tri Chính Sñ (35): Dß¾i tri«u Lý, chÑc vø ð¥u tri«u là t¬ tß¾ng, sau t¬ tß¾ng là á tß¾ng, trong á tß¾ng có hai chÑc tä và hæu tham tri chính sñ. Cùng v¾i t¬ tß¾ng, h÷ là nhæng ng߶i hiªn kª ð¡c lñc cho nhà vua. Sau ð¶i Lý, chÑc tham tri là chÑc th¤p, dß¾i cä chÑc thßþng thß.
Thân Vß½ng (23): Các b§c ðßþc phong tß¾c vß½ng v¯n là ng߶i g¥n gûi trong thân tµc cüa nhà vua.
Th¥n Nông (10): Nhân v§t th¥n thoÕi cüa Trung Qu¯c, ng߶i ðßþc coi là có công chï v¨ cho dân cách làm ruµng, h÷p chþ và tìm cây thu¯c chæa b®nh.
Thiªu Sß (39): Trong hàng vån quan, sau tam thái là ðªn cØu khanh. Trong cØu khanh, thiªu sß là chÑc ðÑng ð¥u (thiªu sß, thiªu phó, thiªu bäo, trüng t¬, tß ð°, tôn bá, tß mã, tß kh¤u và tß không).
Thuyªt Luân H°i (9): Thuyªt cüa nhà Ph§t, theo ðó thì ðÕi ð¬, ng߶i ta s¯ng chªt trong khoäng løc ðÕo, xoay vòng nhß cái bánh xe không lúc nào d×ng.
Thßþng Ph¦m Phøng Ngñ (44): Th¶i Lý, ðây là chÑc l¾n, vua ban cho nhæng hoÕn quan ðßþc luôn h¥u c§n vua trong nµi cung cûng nhß khi vua có d¸p xu¤t hành.
Thßþng Tß¾ng (43): Th¶i Lý, tß¾ng c¥m quân ðßþc chia làm ba b§c cao th¤p khác nhau. Cao nh¤t là thßþng tß¾ng, kª ðªn là ðÕi tß¾ng (ngßþc v¾i sau này) và sau cùng là tß¾ng.
Back to main index
Back
to T index
(empty)
Vua Thành Thang (32): Vua ð¥u tiên cüa nhà Thß½ng hay nhà Ân (Trung Qu¯c). Xem thêm Nhà Thß½ng.
Vån Miªu (19): Miªu th¶ Kh±ng TØ và các b§c tiên hi«n cüa Nho gia. Vån Miªu ð¥u tiên cüa nß¾c ta do nhà Lý l§p ra tÕi thü ðô Thång Long vào nåm 1070.
Vû V® Tß¾ng Quân (6): V¸ tß¾ng quân có hi®u ðßþc ban là Vû V®.
Vß½ng TØ Säm (47): Con trß·ng cüa vua Cao Tông, tên là Säm. Ðây chï Lý HÕo Säm. Lúc này, Lý HÕo Säm chßa ðßþc sách phong gì nên sØ chép là Vß½ng TØ Säm. Sau, Lý HÕo Säm lên ngôi, ðó là vua Lý Hu® Tông (1210-1224).
Vß½ng TØ Th¥m (47): Con cüa vua Cao Tông, tên là Th¥m. Vß½ng TØ Th¥m là em cüa Vß½ng TØ Säm.
XÑ Tây Vñc (37): Vùng phía tây Trung Qu¯c và mµt ph¥n cüa Trung Á ngày nay. Vùng này có mµt s¯ vß½ng qu¯c, th¶i c± ðÕi ðã là chß h¥u cüa Trung Qu¯c. Th¶i Ð߶ng, ng߶i Trung Qu¯c ðã l§p ra An Tây Ðô hµ phü ð¬ cai quän vùng ð¤t này.
Xá l¸ (8): Thuyªt nhà Ph§t g÷i xá l¸ là tinh túy do tinh khí tø lÕi khi ð¯t xác, lØa không ð¯t cháy ðßþc nên g÷i là bäo. Tß½ng truy«n ng߶i nào h÷c ph§t thành thì thân hóa nhß thª.
(empty)