2 - LÝ THÁI T‘ V•I VIŽC D–I ÐÔ

Nåm 967, Ðinh Bµ Lînh d©p xong loÕn 12 sÑ quân, nåm sau (968), ông lên ngôi hoàng ðª, xßng là Ðinh Tiên Hoàng, ð£t qu¯c hi®u là ÐÕi C° Vi®t, niên hi®u là Thái Bình, ð¸nh ðô · Hoa Lß. Фt Hoa Lß (nay thuµc Ninh Bình) là kinh ðô cüa nß¾c ta su¯t cä th¶i Ðinh (968-979) lçn th¶i Ti«n Lê (980-1009), dài ðªn h½n b¯n chøc nåm tr¶i.

Nåm 1010, nghîa là ngay sau khi NgoÕ Tri«u v×a m¤t, Lý Công U¦n ðßþc tôn lên ngôi báu, ðó là Lý Thái T±, v¸ vua khai sinh ra tri«u Lý (1010-1225). Công vi®c ð¥u tiên cüa Lý Thái T± là d¶i ðô. Sách ÐÕi Vi®t sØ ký toàn thß (bän kÖ, quy¬n 2, t¶ 2 a-b và t¶ 3-a) chép r¢ng :

"Vua th¤y Hoa Lß ¦m th¤p ch§t h©p, không ðü làm ch± · cüa ðª vß½ng, mu¯n d¶i ði n½i khác, tñ tay viªt chiªu truy«n r¢ng : "Ngày xßa, nhà Thß½ng (Trung Qu¯c - NKT) tính ðªn ð¶i Bàn Canh là nåm l¥n d¶i ðô, nhà Chu (Trung Qu¯c - NKT) tính ðªn Thành Vß½ng là ba l¥n d¶i ðô, há phäi các vua ð¶i tam ðÕi ¤y (tam ðÕi g°m HÕ, Thß½ng, và Chu - NKT) theo ý riêng mà tñ d¶i ðô, không tính toán gì ðâu. Làm thª chÆng qua cûng c¯t ð¬ mßu nghi®p l¾n, ch÷n · ch± giæa, làm kª cho con cháu muôn vÕn ð¶i, trên kính m®nh tr¶i, dß¾i theo ý dân, xem có ch² ti®n thì d¶i ðô, cho nên v§n nß¾c lâu dài, phong tøc giàu th¸nh. Thª mà hai nhà Ðinh, Lê lÕi theo ý riêng, coi th߶ng m®nh tr¶i, không noi theo vi®c cû cüa các nhà Thß½ng, Chu, cÑ ch¸u yên ðóng ðô n½i ðây, ðªn n²i thª ðÕi không dài, v§n s¯ ng¡n ngüi, tråm h÷ t±n hao, muôn v§t không hþp. Trçm r¤t l¤y làm ðau ð¾n, không th¬ không d¶i ðô. Hu¯ng chi ÐÕi La là thành cû cüa Cao Vß½ng (chï Cao Bi«n - NKT) · giæa trung tâm tr¶i ð¤t, ðßþc cái thª r°ng cuµn h± ng°i, chính giæa ðông tây nam b¡c, ti®n núi sông sau trß¾c, rµng mà b¢ng phÆng, thª ð¤t cao mà sáng süa, dân không kh± v« ng§p løt t¯i tåm, muôn v§t t¯t tß½i ph°n th¸nh. Xem kh¡p nß¾c Vi®t ta, ðó là n½i th¡ng ðiÕ, thñc là ch± tø hµi quan yªu cüa tÑ phß½ng, ðúng là ð¤t ðóng ðô mãi mãi ðªn muôn ð¶i. Trçm mu¯n nhân ð¸a lþi ¤y mà ð¸nh n½i ·, các khanh nghî thª nào ?". B¥y tôi ð«u nói :"B® hÕ vì thiên hÕ mà l§p kª dài lâu, trên cho nghi®p ðª ðßþc th¸nh vßþng l¾n lao, dß¾i cho dân chúng ðßþc ðông ðúc giàu có, ai dám không theo ?". Vua nghe v§y cä m×ng.

Mùa thu tháng bäy (nåm 1010 - NKT), Vua t× thành Hoa Lß d¶i ðô ra phü thành ÐÕi La. Khi thuy«n Vua ðang tÕm ð² dß¾i thành, có r°ng vàng hi®n lên · thuy«n ngñ, Vua nhân ðó ð±i g÷i (thành ÐÕi La) là Thång Long".

L–I BÀN - Th¶i ¤y, nhìn t× b¤t cÑ góc ðµ nào thì Thång Long cûng là trung tâm cüa ð¤t nß¾c. Vä chång, trß¾c tri«u Lý nhi«u thª kÖ, Thång Long cûng ðã t×ng là trung tâm kinh tª, chính tr¸ và vån hóa cüa ð¤t nß¾c r°i. S¾m muµn tuy có khác nhau, nhßng ð¸nh ðô · Thång Long, Lý Thái T± thñc ðã n¯i ðßþc chí l¾n cüa An Dß½ng Vß½ng, cüa Lý Nam Ъ, cüa Ngô Quy«n, và cüa các b§c anh hùng thu· trß¾c r°i ðó v§y.

Sáng su¯t thay, ng߶i ch÷n ð¤t ðóng ðô. Tuy®t v¶i thay, ng߶i ð£t tên kinh ðô. Chút huy«n bí ðßþm n°ng thi v¸ ¤y ðã góp ph¥n tôn vë ð©p có th§t cüa Thång Long, ð¬ ngàn nåm sau, ð¤t ¤y vçn là ni«m tñ hào cüa dân tµc.