40. LÊ VÃN V•I CHUYŽN CON TRÂU TRÈO LÊN CÂY MU’M
Nåm Nhâm Tý (1192) nhân dân giáp C± Hoàng (nay thuµc huy®n Ho¢ng Hóa tïnh Thanh Hóa) do Lê Vãn c¥m ð¥u, ðã n±i d§y kh·i nghîa. Theo sách ÐÕi Vi®t SØ Ký Toàn Thß (bän kÖ, quy¬n 4, t¶ 21-b) thì Lê Vãn là "bän giáp v® nhân", tÑc là lính h¥u cüa giáp ¤y. Ðây là mµt trong nhæng cuµc kh·i nghîa khá l¾n, tri«u Lý phäi ðem ðÕi binh ði ðàn áp m¾i d§p t¡t ðßþc. Nhân dân C± Hoàng ðã vì phçn u¤t ách th¯ng tr¸ n£ng n« cüa tri«u ðình nhà Lý mà sÇn sàng vùng d§y, nhßng lãnh tø cüa nhân dân C± Hoàng ðã làm nhß thª nào ð¬ phát ðµng và t§p hþp ðßþc h÷ ? Sách ÐÕi Vi®t SØ Lßþc (quy¬n 3, t¶ 12-b) cho biªt:
"Xßa, ng߶i trong giáp ¤y th¤y vªt chân trâu trèo lên cây mu²m, bèn theo vªt chân ¤y mà tìm thì th¤y con trâu tr¡ng · trên cây. Trâu lÕi theo ð߶ng khác mà xu¯ng r°i lµi xu¯ng sông, b²ng ch¯c không th¤y næa. Có ng߶i trong châu ðoán r¢ng, trâu là v§t · dß¾i ð¤t mà lÕi leo lên · trên cây, ¤y là ði«m kë dß¾i lên · trên v§y. (Dân C± Hoàng) bèn xu¤t quân làm phän".
L–I BÀN - Mê tín là l¨ r¤t tñ nhiên cüa ng߶i ít h÷c, xßa nay ð«u th¤y có nhß thª cä. Hãy cÑ tÕm cho là s· ðoän chung. Nhßng, cûng xßa nay, ng߶i khéo dùng ng߶i thì có khi lÕi biªn ðßþc cä s· ðoän cüa ng߶i mình dùng thành cái có ích, hay ít ra thì s· ðoän cûng không còn là s· ðoän næa.
Có l¨ Lê Vãn mu¯n tuyên truy«n r¢ng lòng dân và ý tr¶i là mµt nên m¾i khéo dñng chuy®n con trâu tr¡ng trèo lên cây mu²m. Phäi có ði«m kë dß¾i lên · trên thì m¾i có chuy®n anh lính h¥u là Lê Vãn b²ng ch¯c tr· thành thü lînh và dân ðen m¾i có th¬ tin r¢ng : b²ng ch¯c, h÷ có th¬ làm n±i chuy®n khu¤y nß¾c ch÷c tr¶i, tiêu di®t hªt b÷n tham quan ô lÕi.
Chï m¤y tháng sau, Lê Vãn thua tr§n, b¸ b¡t và b¸ xØ tØ r¤t dã man. Nhßng, xin ch¾ vµi nghî r¢ng, chuy®n con trâu tr¡ng trèo lên cây mu²m không còn ai tin næa. Con trâu ¤y xu¯ng nß¾c, ch¡c chï l¦n qu¤t ðâu ðó thôi.
S· ðoän lÕi tr· v« nguyên dÕng s· ðoän, ð¬ r°i ðªn mµt lúc nào ðo, b§c khéo dùng ng߶i xu¤t hi®n, dân lÕi theo mà làm tiªp vi®c h÷ cùng Lê Vãn làm không thành.