44. CHUYŽN ANH PH¿–NG TRÒ V CAO CAN NGÅN VUA

Sách ÐÕi Vi®t SØ Lßþc (quy¬n 3, t¶ 16-b) mô tä nhân cách cüa vua Lý Cao Tông nhß sau:

"Vua r¤t ham cüa cäi lþi lµc, l¤y vi®c bán quan buôn ngøc làm chính sñ. Hai ng߶i nào mà tranh nhau ruµng ð¤t hay sän v§t, h­ có mµt ng߶i ðem cüa dâng nÕp trßóc r°i thì Vua chÆng höi tình lý phäi trái thª nào, ð«u thu mà sung công cä, vì thª mà kho ðøn cüa nhà nß¾c cüa cäi ch¤t nhß núi, còn bách tính thì kêu ca, oán thán, gi£c cß¾p n±i lên nhß ong".

Vì nß¾c ðÕi loÕn nên t× nåm Bính D¥n (1206) tr· ði, vua Lý Cao Tông chï t± chÑc nhæng cuµc vui ch½i quanh qu¦n trong kinh thành chÑ không dám ði xa. M£c dù thª, mÑc ðµ hoang phí cûng không h« giäm b¾t. Cûng sách trên (t¶ 17-a) ðã k¬ mµt câu chuy®n x¦y ra trong lúc Vua rong ch½i nhß sau:

"Nåm ðó, trong nß¾c ðã loÕn lÕc mà Vua thích rong ch½i. Ð߶ng sá ngån tr·, không ði xa ðßþc, Vua bèn sai làm hành cung ºng Phong và Häi Thanh · ao ºng Minh, h¢ng ngày ðem b÷n c§n th¥n, cung næ ði ch½i b¶i làm vui. LÕi l¤y thuy«n to làm thuy«n ngñ, l¤y các thuy«n bé chia làm hai ðµi, sai b÷n cung næ, ph߶ng tu°ng chèo thuy«n, Vua dçn b÷n tä hæu b¡t chß¾c nghi v® nhß khi Vua ngñ ði ch½i ðâu v§y. LÕi l¤y sáp ong b÷c nhæng t¤m løa và các thÑ häi v§t thä xu¯ng ao r°i sai ng߶i lµi xu¯ng mò lên, giä làm ð° dß¾i long cung ðem dâng. Qu¥n th¥n th¤y Vua rong ch½i vô ðµ ð«u sþ hãi không dám nói. Có tên ph߶ng tu°ng là Vû Cao nói d¯i thßþng ph¦m phøng ngñ là Tr¸nh Ninh r¢ng:

- Có hôm Cao qua ch½i bên b¶ ao, ðªn trß¾c g¯c cây mu²m, thì th¤y có mµt ng߶i lÕ c¥m tay d¡t ði vòng b¶ ao r°i dçn Cao ði xu¯ng nß¾c. Cao sþ chªt ðu¯i nên không dám tiªn. Mµt lát, nß¾c ao tñ dßng r¨ ra, Cao bèn ði xu¯ng. Ði ðªn mµt n½i, th¤y cung ði®n nguy nga, th¸ v® nghiêm chïnh. Cao höi ðó là ch² ai ·, ng߶i ðó bäo r¢ng ðó là ch² ta · ð¬ cai quän ao này. Ng߶i ðó bèn sai d÷n mâm c², cùng Cao u¯ng rßþu. Rßþu r°i, Cao tÕ ½n xin v«. Ng߶i ðó ðßa t£ng cau và ti­n ra t§n g¯c cây mu²m. Ъn ðó, b²ng ng߶i ðó biªn m¤t, mà cau c¥m trong tay thì ðã hóa ra ðá. (T× ðó) Cao m¾i biªt trong ao có th¥n.

Ninh l¤y làm kinh d¸, bèn tâu Vua. Vua nghe nhßng không sþ hãi gì cä mà sai l¤y s¡t ð¬ y¬m th¥n.

L–I BÀN - Cä mµt tri«u ðình quan lÕi l¾n nhö cûng b¢ng th×a, chï có anh ph߶ng trò Vû Cao là nói l¶i ðáng nói. Là ph߶ng trò, anh chï có th¬ b¸a chuy®n ð¬ gián tiªp nh¶ ng߶i h¥u c§n can vua. Và thª cûng là quý l¡m r°i.

B¡t chß¾c Khu¤t Nguyên xßa, ng߶i k¬ chuy®n cûng xin gõ bút xu¯ng bàn mà hát r¢ng:

Hôn quan quân say h« ngao du ðó ðây,
Ti«n cüa dân h« tan nhß khói mây,
Tråm quan l£ng h« an th߶ng thü ph§n,
Chï Vû Cao h« ¤m Ñc dÕ này.

Gánh n¸nh n£ng h« hai vai ðÕi th¥n,
Câm ðiªc mù h« là ð¤ng chån dân,
Ph߶ng trò xót h« m£c ph߶ng trò xót
Th¥n dß¾i ao h« cÑ m£c k® th¥n.